Warmte en koeling uit de tuin, het gebeurt in Ypenburg

Dit verhaal speelt zich af in een doorsnee rijtjeswoning in de ´nieuwbouw´ wijk Ypenburg alwaar ik met mijn gezin woon en leef. Met een voor- en achtertuin was het er goed toeven, totdat er maart vorig jaar een klein zwart monstertje de betrekkelijke rust kwam verstoren. Hij had onze tuin geannexeerd en liet dat duidelijk blijken door diverse hopen in het gazon op te werpen.

Dat was een oorlogsverklaring en diverse middelen werden in de strijd geworpen om de indringer goed- of slechtschiks uit onze tuin te verdrijven. Het in diverse gangen gestrooide poeder met een voor mollen slechte geur gaf niet het gewenste resultaat. Ook de tientallen liters water die met een tuinslang in het gangenstelsel werden gespoten, leidde tot niets. Dus waren drastischer maatregelen nodig; met carbiet en water onder de molshopen werd een gas in het gangenstelsel gedreven, maar de mol bleef gewoon komen. Eén maal stak hij brutaal genoeg zijn kop boven een door mij afgegraven hoop uit en maakte hij een lange neus (of is dat normaal bij mollen?). Voor mij was het duidelijk: dit ga ik niet winnen.....

Intussen had ik op de TU Delft een ‘van Leeuwenhoek’-lezing bijgewoond over energiebesparende maatregelen in woningen en kantoren. Daar had ik van opgepikt dat de vroege mens niet alleen om droog te blijven in een grot verbleef, maar ook omdat er een constante temperatuur gelijk aan de gemiddelde temperatuur van het gebied heerst. Dat is in Nederland met ca. 10°C best fris, maar in gematigder streken is een grot geen slechte keuze. Of het nu dag of nacht is, zomer of winter de temperatuur onder de grond is constant.

If you can't beat them, join them

‘If you can’t beat them, join them’, bedacht ik. Misschien kan ik het gangenstelsel van mijn (inmiddels) vriend gebruiken om ventilatielucht door aan te voeren voordat het ons huis bereikt? De grond heeft immers een constante temperatuur van circa 10°C (te meten met koud kraanwater dat immers via de grond wordt aangevoerd). Ons huis heeft mechanische ventilatie (ventilator op zolder) die lucht afvoert van de keuken, toilet, woon- en badkamer. Hierdoor is de luchtdruk binnen iets lager dan buiten en stroomt buitenlucht via geopende roosters boven de ramen binnen. In een koude winternacht kan deze buitenlucht wel -10°C zijn en op een hete zomerdag ook wel +30°C. Met de (stads-)verwarming aan wordt de koude lucht verwarmt tot de gewenste waarde (20-21°C). De warme buitenlucht in de zomer is een probleem, aangezien we geen koelinstallatie (airco) hebben. Dit is kwalijker aangezien ons goed geïsoleerde huis met HR++ ruiten is uitgerust welke een deel van het (vooral zomers rijkelijke aanwezige) zonlicht in warmte omzet. Hierdoor wordt ons huis zomers veelal te warm. Dan is een optie om de ventilatie lucht via de grond te koelen voordat het ons huis bereikt wel erg aantrekkelijk.

Zwembad of buizenstelsel?

Enig zoeken op internet (dergelijke systemen bestaan al en heten aardwarmte-wisselaars) leerde al snel dat de gangen van de mol veel te nauw zijn om voldoende lucht doorheen te voeren. Maar met plastic pijpen moest het kunnen. Met een ingehuurd team werd met een kleine graafmachine het door de molshopen (en vele mos) toch waardeloze gazon afgegraven tot een meter diepte. Ik heb nog even getwijfelt of het wellicht toch een zwembad zou worden, maar er werden in 1 dag tijd toch ca. 25 meter aan buizen geplaatst.

Het ‘buizenstelsel’ komt bij de schuur boven de grond en loopt binnen de schuur naar het dak (zie foto’s) . Op het dak van de schuur staat een luchtinlaat (zeker 3 meter boven de grond) die tegen insekten is afgeschermd met een gasdoek. Het andere uiteinde van het gangenstelsel loopt onder de fundering door (diepte ca. 120 cm) en komt via de convectorput in de woonkamer uit. Hierdoor hoefde er geen beton te worden geboord en kon ik het systeem zelf aanleggen.

Het gangenstelsel staat iets op afschot, zodat eventueel lek- en condensatiewater naar het laagste punt (nabij het huis bij de funderingsdoorgang) stroomt. Hier is een vertikale aftakking gemaakt waardoor je de aanwezigheid van water in de buizen kunt konstateren en verwijderen. Ik heb overigens zomers noch s’winters water in de buizen geconstateerd. Voor het aanzuigen van lucht heeft het systeem een ventilator nodig welke zich bij ons in de schuur bevindt (geen ventilatorgeluid in huis). Het benodigde vermogen is zeer gering en kan worden geleverd door een klein zonnepaneel. Doordat er een accu tussen ventilaor en zonnepaneel zit kan de ventilator ook s’ nachts doordraaien en werkt het systeem dus 24 uur per dag (zolang er overdag genoeg zonlicht is).

Aangezien Ypenburg door 3 snelwegen wordt omringd zit er veel fijnstof in de lucht. Door de roosters bij de ramen komt dit ook in huis en beïnvloedt het de luchtkwaliteit. Doordat er op de schuur een centraal aanzuigpunt staat kan het fijnstof en pollen worden gefilterd voordat het ons huis bereikt. In de schuur is daarom een filterkast tussen luchtinlaat en ventilator aangebracht.

Stookkosten verminderen

Het AWW- systeem draait nu bijna een jaar en heeft geen problemen opgeleverd. Op een zeer warme dag in Augustus was het 32°C, maar kwam er een temperatuur van 20°C de woonkamer binnen. Toch werd het nog zo’n 25°C in huis, hetgeen aangeeft dat het vermogen van de AWW niet voldoende is om de binnenkomende warmte via muren en de HR++ ruiten te kompenseren. Deze zachte winter is het niet extreem koud geweest, maar tijdens nachtvorst (-3°C) werd door de AWW de luchttemperatuur tot 9°C voorverwarmt. Hierdoor hoeft het verwarmingssysteem de lucht dus 12°C minder te verwarmen, hetgeen de stookkosten zal verminderen.

Het vermogen van de AWW kan worden vergroot door langere en grotere buizen te gebruiken, zodat er per seconde meer lucht doorheen kan stromen. Toch zal het systeem een verwarmingsinstallatie niet kunnen vervangen; de luchttemperatuur komt immers s’winters niet boven de 10°C uit. Wel biedt het systeem de optie om de ventilatielucht te zuiveren en zomers iets te koelen, hetgeen voor mij de belangrijkste drijfveren waren. Ik heb nu een nieuw gazon en heb van mijn kleine zwarte vriend sinds de aanleg van het systeem niets meer vernomen......